“اختلال احتکار” چیست؛ علل و پیشگیری وسواس ذخیره‌سازی
اختلال احتکار که اختلال ذخیره‌سازی هم نامیده می‌شود، سبب می‌شود فرد نیاز شدیدی به نگه‌داشتن وسایل غیرضروری داشته باشد. در این مقاله درباره علائم، علل و روش‌های تشخیص و درمان این اختلال می‌گوییم. با ما همراه باشید.
اختلال احتکار چیست؟
اختلال احتکار وضعیتی است که به‌سبب آن فرد نیاز شدیدی به جمع‌کردن و نگهداری اقلامی مانند روزنامه، مجله، لباس و وسایل دورریختنی دارد. گاهی نیاز این فرد به نگه‌داشتن همه‌چیز به‌قدری شدید است که هنگام دورریختن وسایل غیرضروری و کهنه بسیار غمگین می‌شود. این اختلال نظم زندگی فرد را بر هم می‌زند و باعث می‌شود در زندگی اجتماعی، خانوادگی و کاری‌اش مدام مضطرب باشد.
فرد مبتلا به این اختلال وسایل را به‌گونه‌ای سازمان‌دهی نمی‌کند که دسترسی به آنها راحت باشد. این افراد معمولا اقلامی را احتکار می‌کنند که ارزش مالی ناچیزی دارند، مانند تکه‌های کاغذ یا اسباب‌بازی‌های شکسته.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال احتکارند؟
تمایل به احتکار وسایل معمولا از نوجوانی آغاز می‌شود و با افزایش سن به‌مرور بدتر می‌شود. افراد بالای ۶۰ سال و افراد مبتلا به بیماری‌های روحی‌روانی مانند اضطراب و افسردگی بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال‌اند.
علائم اختلال احتکار چیست؟
برخی از افراد مبتلا به این اختلال می‌دانند که باورها و رفتارهای مرتبط با احتکار آنها مشکل‌ساز است، اما بسیاری هم از وخامت اوضاع مطلع نیستند. در بسیاری از موارد، رویدادهای استرس‌زا یا آسیب‌زا مانند طلاق یا غم ازدست‌دادن یکی از عزیزان باعث بروز این اختلال می‌شوند. افراد مبتلا به اختلال احتکار نیاز شدیدی به حفظ‌کردن تمام دارایی‌های خود احساس می‌کنند. علائم دیگر افراد مبتلا به این اختلال عبارت‌اند از:
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده؛
- ناتوانی در دورریختن وسایل غیرضروری؛
- اضطراب بابت احتمال نیاز به وسایل در آینده؛
- زندگی در فضاهای بسیار شلوغ و به‌هم‌ریخته؛
- استرس شدید هنگام تلاش برای دورریختن وسایل؛
- بی‌اعتمادی به دیگران بابت دست‌زدن به وسایلشان.
علل اختلال ذخیره‌سازی
محققان هنوز علت اختلال احتکار را نمی‌دانند و معتقدند نقص پردازش اطلاعات در این زمینه‌ها در ابتلای افراد به اختلال نقش دارد:
- برنامه‌ریزی؛
- حل مسئله؛
- یادگیری؛
- توجه پایدار؛
- حافظه دیداری و فضایی.
افراد مبتلا ممکن است به این دلایل وسایل را احتکار کنند:
- معتقدند که این وسایل در آینده مفید یا ارزشمند خواهند بود؛
- احساس می‌کنند این وسایل منحصربه‌فرد و تعویض‌نشدنی‌اند؛
- به وسایل غیرضروری به چشم یادآور شخصی خاص یا رویدادی مهم نگاه می‌کنند.
- جای دقیق هر وسیله را نمی‌دانند بنابراین به‌جای دورانداختن آن را نگه می‌دارند.
گاهی اوقات مشکلات مرتبط با عملکرد شناختی باعث رفتارهای احتکارگرانه این افراد می‌شوند. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:
- بلاتکلیفی؛
- کمال‌گرایی؛
- حواس‌پرتی.
این مشکلات ممکن است تا حد زیادی بر عملکرد فرد مبتلا و شدت اختلال اثر بگذارند.
گاهی این اختلال بخشی از سایر اختلالات سلامت روان است. اختلالات روانی تأثیرگذار بر ابتلا به این اختلال عبارت‌اند از:
- افسردگی؛
- اختلال وسواس فکری و عملی (OCD)؛
- اختلال کمبود توجه بیش‌فعالی (ADHD)؛
- اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD).
به‌اعتقاد محققان این عوامل احتمال ابتلای افراد به اختلال احتکار را افزایش می‌دهند:
- آسیب مغزی؛
- رویدادهای آسیب‌زا؛
- عادات خرید ناگهانی؛
- سندرم پرادر ویلی؛
- بستگان مبتلا به اختلال احتکار؛
- اختلال مصرف مواد مخدر یا الکل؛
- ناتوانی در دورریختن اقلام رایگان مانند تبلیغات و بروشور.
تشخیص اختلال احتکار
افراد مبتلا به اختلال احتکار به‌ندرت به‌دنبال درمان اختلالشان هستند. معمولا دوستان یا اعضای خانواده با دیدن علائم آنها نگران می‌شوند و برای کمک به آنها با متخصص مشورت می‌کنند.
متخصص سلامت روان برای تشخیص از تست اختلال احتکار استفاده می‌کند و سؤالاتی درباره به‌زیستی عاطفی، عادات جمع‌آوری وسایل و پس‌انداز فرد می‌پرسد و با شنیدن توضیحاتی درباره علائم فرد اختلال را تشخیص می‌دهد. معمولا این موارد در توضیحات علائم فرد ذکر می‌شوند:
- فضای زندگی بسیار شلوغ و پر از وسایل غیرضروری؛
- مشکل همیشگی خلاص‌شدن از شر دارایی‌های ارزشمند و بی‌ارزش؛
- احساس نیاز شدید به ذخیره وسایل و احساس ناراحتی از دورانداختن آنها.
پیشگیری از اختلال ذخیره‌سازی
هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از اختلال احتکار وجود ندارد. بااین‌حال رفتارهای احتکارگرانه معمولا در ۱۵ تا ۱۹سالگی بروز و سپس عود می‌کنند. اگر علائم احتکار را در فرزند یا یکی از اطرافیانتان مشاهده کردید، سریع برای تشخیص زودهنگام و آغاز روند درمان اقدام کنید.
مهار و درمان اختلال احتکار
معمولا متخصصان سلامت روان برای درمان اختلال احتکار از ۲ روش اصلی استفاده می‌کنند:
- رفتاردرمانی شناختی (CBT)؛
- تجویز داروهای ضدافسردگی.
۱. درمان شناختی‌رفتاری
رفتاردرمانی شناختی اولین و مهم‌ترین روش درمان این اختلال محسوب می‌شود. فرد مبتلا به‌کمک روان‌شناس دلیل رفتارهای احتکارگرانه‌اش را می‌فهمد و یاد می‌گیرد هنگام دورریختن وسایلش اضطراب کمتری داشته باشد. آموزش مهارت‌های سازمان‌دهی و تصمیم‌گیری به فرد مبتلا به این اختلال بخش دیگری از روند درمان اوست. فرد مبتلا به اختلال احتکار با تمرین این مهارت‌ها یاد می‌گیرد دارایی‌هایش را بهتر مدیریت کنید.
۲. مصرف داروهای ضدافسردگی
برخی از روان‌پزشکان برای درمان این اختلال داروهای ضدافسردگی تجویز می‌کنند. این داروها علائم بیماری را تا حدی بهبود می‌بخشند.
اختلال احتکار در کودکان
برخی از والدین فکر می‌کنند اجازه‌دادن به فرزندشان برای جمع‌کردن وسایل زیاد و غیرضروری اضطراب کودک را کاهش می‌دهد و از دعواهای خانوادگی جلوگیری می‌کند، ولی این روش برخورد با اختلال احتکار در کودک تأثیری کاملا برعکس دارد و در واقع تمایل کودک به خرید و ذخیره‌سازی وسایل را افزایش می‌دهد. مشارکت والدین در درمان کودکان مبتلا به اختلال احتکار بسیار مهم است. روان‌شناس به والدین نحوه واکنش صحیح به رفتار احتکارگرانه فرزندشان را یاد می‌دهد.
کلام پایانی
فرد مبتلا به اختلال احتکار نمی‌تواند وسایل غیرضروری را دور بریزد و آنها را نگه می‌دارد و انباشته می‌کند. فکر دورریختن این وسایل فرد را آشفته و ناراحت می‌کند. این اختلال از خفیف تا شدید متغیر است. در برخی موارد این اختلال تأثیر زیادی بر زندگی فرد ندارد درحالی‌که نوع جدی این اختلال عملکرد فرد را به‌کل مختل می‌کند.
معمولا افراد مبتلا به اختلال احتکار آن را نوعی مشکل نمی‌دانند، به همین خاطر زیر بار مراجعه به روان‌شناس یا مصرف دارو نمی‌روند. درمان تخصصی باورها و رفتارهای فرد را تغییر می‌دهد تا بتواند زندگی ایمن‌تر و لذت‌بخش‌تری داشته باشد.
برگرفته از: mayoclinic
جدیترین دیدگاهها