روانشناسی مثبت گرا؛ چگونه زندگی شاد می‌شود؟
روانشناسی مثبت گرا (Positive psychology) یا روانشناسی مثبت یکی از جدیدترین شاخه‌های علم روانشناسی است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این حوزه خاص از روانشناسی بر چگونگی کمک به انسان‌ها برای پیشرفت و داشتن زندگی سالم و شاد تمرکز دارد. به همین جهت بسیاری درباره ارتباط روانشناسی مثبت گرا و شادی سوال می‌پرسند و می‌خواهند بدانند این رویکرد زندگی را شادتر می‌کند یا نه؟
روانشناسی مثبت گرا برای «تکمیل و گسترش روانشناسیِ مشکل-محور که برای دهه‌ها غالب بوده است» طراحی شده است. این نکته را کریستوفر پترسون، نویسنده‌ی کتاب «مقدمه‌ای بر روانشناسی مثبت‌اندیشی» و استاد دانشگاه میشیگان، در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۸ در مجله‌ی «روانشناسی امروز» مطرح کرد.
پترسون می‌نویسد: «روانشناسی مثبت گرا خواستار آن است که علم و عمل روانشناسی به همان اندازه که به ضعف‌ها اهمیت می‌دهد، به نقاط قوت هم اهمیت دهد. این شاخه از روانشناسی از می‌خواهد به همان اندازه که به ترمیم نقاط ضعف زندگی علاقه‌مند هستید به ساختن چیزهای تازه هم علاقه‌مند باشید. همانقدر که دنبال ترمیم آسیب‌ها هستید دنبال بهبود زندگی شخصی خود هم باشید.
به گفته‌ی چهره‌های برجسته‌ی این حوزه، مارتین سلیگمن و میهالی چیک‌سنت‌میهایی، روانشناسی مثبت گرا به دستیابی به “درک علمی و مداخلات مؤثر برای ایجاد شکوفایی در افراد، خانواده‌ها و جوامع” کمک خواهد کرد.
تاریخچه‌ی روانشناسی مثبتگرا
همان‌طور که سلیگمن و چیک‌سنت‌میهایی در سال ۲۰۰۰ نوشتند: «قبل از جنگ جهانی دوم، روانشناسی سه مأموریت مجزا داشت: درمان بیماری‌های روانی، پربارتر و رضایت‌بخش‌تر کردن زندگی برای همه مردم، و شناسایی و پرورش استعدادهای برتر.»
کمی بعد از جنگ جهانی دوم، تمرکز اصلی روانشناسی به اولویت اول، یعنی درمان رفتارهای غیرطبیعی و بیماری‌های روانی، تغییر یافت. در دهه‌ی ۱۹۵۰، اندیشمندان انسان‌گرا مانند کارل راجرز، اریش فروم و آبراهام مازلو با توسعه‌ی نظریه‌هایی که بر شادی و جنبه‌های مثبت ماهیت انسان متمرکز بودند، به تجدید علاقه به دو حوزه‌ی دیگر کمک کردند.
نقاط عطف روانشناسی مثبتگرا
- ۱۹۹۸: سلیگمن به عنوان رئیس انجمن روانشناسی آمریکا انتخاب شد و روانشناسی مثبت گرا را به موضوع اصلی دوره‌ی ریاست او تبدیل شد. امروزه، سلیگمن به عنوان پدرِ روانشناسی مثبت‌اندیشی معاصر شناخته می‌شود.
- ۲۰۰۲: نخستین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی مثبتگرا برگزار شد.
- ۲۰۰۶: دوره‌ی روانشناسی مثبت در دانشگاه هاروارد به محبوب‌ترین دوره دانشگاه تبدیل شد.
- ۲۰۰۹: اولین کنگره‌ی جهانی روانشناسی مثبتگرا در فیلادلفیا برگزار شد و سخنرانی‌هایی از سلیگمن و فیلیپ زیمباردو ارائه شد.
از دیگر چهره‌های مهم در روانشناسی مثبت‌اندیشی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- آلبرت بندورا
- سی. آر. اسنایدر
- کارول دووک
- کریستوفر پترسون
- دنیل گیلبرت
- کنون شلدون
سطح‌های مختلف روانشناسی مثبت‌اندیشی
روانشناسی گرا اغلب با سه سطح ذهنی مشخص می‌شود:
- سطح ذهنی: روی احساسات شادی، رفاه و خوش‌بینی تمرکز دارد. روانشناشی مثبت در این سطح به شما می‌گوید چگونه این احساسات تجربه‌ی روزانه‌ی شما را تغییر می‌دهند.
- سطح فردی: ترکیبی از احساسات در سطح ذهنی و فضیلت‌هایی مانند بخشش، عشق و شجاعت است.
- سطح گروهی: روی فضیلت‌های اجتماعی مانند نوع‌دوستی و مسئولیت اجتماعی متمرکز است. این فضائل پیوندهای اجتماعی را تقویت می‌کند.
روانشناسی مثبت‌اندیشی و مدل PERMA
برای توضیح و تعریف بهترِ “رفاه” که یکی از نقاط اصلی در روانشناسی مثبتگرا است، سلیگمن مدل PERMA را ایجاد کرد. PERMA مخفف پنج عنصر اصلیِ سازنده رفاه است.
- عواطف مثبت (Positive Emotions): تجربه احساساتی مانند خوش‌بینی، قدردانی و شادی.
- درگیر شدن یا تعامل (Engagement): مشغول شدن به فعالیت‌ها و سرگرمی‌هایی که فرد را در حالت جریان (Flow) قرار می‌دهد.
- روابط (Relationships): برقراری ارتباطات اجتماعی مثبت و قوی.
- معنا (Meaning): یافتن هدف و معنا در زندگی که فراتر از خود فرد است.
- دستاوردها (Accomplishments): دستیابی به اهداف و موفقیت‌ها.
کاربردهای روانشناسی مثبتگرا
روانشناسی مثبتگرا می‌تواند طیف وسیعی از کاربردهای موثر در زمینه‌هایی مختلف از جمله آموزش، درمان، خودیاری، مدیریت استرس و مسائل مربوط به محیط کار را در پی داشته باشد.
برخی از موضوعات اصلی مورد علاقه در روانشناسی مثبت‌اندیشی عبارتند از:
- نقاط قوت شخصیت و فضیلت‌ها
- جریان (Flow)
- خشنودی‌ها
- قدردانی
- خوشبختی/لذت‌ها
- درماندگی
- امید
- ذهن‌آگاهی
- خوش‌بینی
- تفکر مثبت
- تاب‌آوری
در دامه بخوانید: ۱۵ تفاوت طرز فکر افراد مثبت‌اندیش با منفی‌نگرها
چگونه زندگی شاد می‌شود؟
حالا به سراغ پرسش اصلی برویم و ببینیم روانشناسی مثبت گرا و شادی چه ارتباط دارند و این شاخه روانشناسی چطور زندگی ما را شادتر می‌کند؟
- تمرکز بر نقاط قوت
یکی از اصول اساسی روانشناسی مثبتگرا، شناسایی و تقویت نقاط قوت فردی است. وقتی بر روی نقاط قوت خود تمرکز می‌کنیم، احساس اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنیم و انگیزه‌مان برای رسیدن به اهداف افزایش می‌یابد. این موضوع به ما کمک می‌کند تا به جای تمرکز بر ضعف‌ها و نقص‌ها، از توانمندی‌هایمان بهره‌برداری کنیم.
- تجربیات مثبت
روانشناسی مثبتگرا بر تجربه کردن عواطف مثبت مانند شادی، عشق، قدردانی و خوش‌بینی تأکید دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که این احساسات مثبت می‌توانند بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایت کلی از زندگی را به همراه داشته باشند. با تمرکز بر لحظات مثبت و قدردانی از آنها، می‌توانیم سطح شادی خود را افزایش دهیم.
- معنا و هدف
یافتن معنا و هدف در زندگی یکی از عوامل کلیدی در دستیابی به شادی پایدار است. وقتی هدفی معنادار در زندگی داشته باشیم، احساس رضایت و انگیزه بیشتری داریم. روانشناسی مثبتگرا به ما کمک می‌کند تا اهداف خود را شناسایی کرده و برای رسیدن به آنها تلاش کنیم.
- روابط مثبت
ارتباطات اجتماعی قوی و مثبت نقش مهمی در شادی و رفاه روانی دارند. روانشناسی مثبتگرا بر اهمیت روابط اجتماعی تأکید دارد و به ما کمک می‌کند تا روابط مثبت و پایداری با دیگران برقرار کنیم. این روابط می‌توانند شامل خانواده، دوستان، همکاران و جامعه بزرگتر باشند.
- افزایش تاب‌آوری
افراد مثبت‌اندیش معمولاً تاب‌آوری بیشتری در برابر مشکلات و چالش‌های زندگی دارند. روانشناسی مثبتگرا به ما کمک می‌کند تا با پرورش ذهنیت مثبت و استفاده از نقاط قوت خود، در برابر سختی‌ها مقاوم‌تر باشیم و از مشکلات به عنوان فرصتی برای رشد و پیشرفت استفاده کنیم.
پرسش و پاسخ‌های کاربردی درباره رابطه روانشناسی مثبت گرا و شادی
پرسش: روانشناسی مثبتگرا چیست؟
پاسخ: روانشناسی مثبتگرا ی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که بر مطالعه نقاط قوت، تجربیات مثبت و ویژگی‌های شخصیت‌محور تمرکز دارد که به افراد کمک می‌کند تا زندگی شادتر و رضایت‌بخش‌تری داشته باشند. این رویکرد در مقابل روانشناسی سنتی قرار می‌گیرد که بیشتر بر مطالعه بیماری‌های روانی و درمان آنها تمرکز دارد.
پرسش: آیا روانشناسی‌گرا واقعا در زندگی موثر است؟
پاسخ: شواهد علمی نشان می‌دهد که روانشناسی مثبتگرا می‌تواند فواید متعددی برای سلامت روان و جسم داشته باشد. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند که افراد با ذهنیت مثبت‌تر، تمایل بیشتری به تجربه شادی، رضایت از زندگی، انعطاف‌پذیری و سلامت جسمی دارند. همچنین ممکن است کمتر به استرس، اضطراب و افسردگی مبتلا شوند.
پرسش: چگونه می‌توانم از روانشناسی مثبتگرا در زندگی خود استفاده کنم؟
پاسخ: راه‌های مختلفی برای استفاده از روانشناسی مثبتگرا در زندگی خود وجود دارد. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
- تمرکز بر نکات مثبت: به جای تمرکز بر چیزهای منفی در زندگی خود، سعی کنید به چیزهای خوب توجه کنید. این می‌تواند شامل مواردی مانند قدردانی از چیزهای خوب زندگی شما، به یاد آوردن خاطرات مثبت یا تمرکز بر نقاط قوت شما باشد.
- اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید: اهدافی را برای خود تعیین کنید که چالش‌برانگیز اما قابل‌دسترسی باشند. رسیدن به اهداف می‌تواند به شما احساس شادی و رضایت دهد.
- به دیگران کمک کنید: کمک به دیگران راهی عالی برای افزایش شادی و رضایت از زندگی خود است. این می‌تواند شامل داوطلب شدن، انجام کارهای خوب برای دیگران یا صرفاً گوش دادن به کسی باشد که به صحبت نیاز دارد.
- از مراقبت از خود غافل نشوید: مطمئن شوید که به اندازه کافی می‌خوابید، غذاهای سالم می‌خورید و به طور مرتب ورزش می‌کنید. مراقبت از خود برای سلامت جسمی و روانی شما ضروری است.
- تمرین‌های ذهن‌آگاهی را انجام دهید: ذهن‌آگاهی به معنای تمرکز بر لحظه حال بدون قضاوت است. این می‌تواند از طریق مراقبه، یوگا یا سایر تمرینات انجام شود. ذهن‌آگاهی می‌تواند به شما کمک کند تا استرس را کاهش دهید، شادی را افزایش دهید و با احساسات خود ارتباط عمیق‌تری برقرار کنید.
پرسش: آیا روانشناسی مثبتگرا می‌تواند مضر باشد؟
پاسخ: در حالی که روانشناسی مثبتگرا می‌تواند فواید زیادی داشته باشد، مهم است که به یاد داشته باشید که یک رویکرد جامع برای سلامت روان نیست. تمرکز صرف بر مثبت‌اندیشی می‌تواند مضر باشد، به خصوص اگر با مشکلات سلامت روان جدی مانند افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنید. اگر با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کنید، مهم است که از یک متخصص واجد شرایط کمک بگیرید.
نظر شما چیست درباره رابطه روانشناسی مثبت گرا و شادی چیست؟
به نظر شما روانشناسی مثبت گرا و شادی رابطه مستقیمی با هم دارند؟ آیا شما از پیشنهادهای روانشناسی مثبتگرا در زندگی خود استفاده می‌کنید؟ آیا این راهکارها باعث بهبود زندگی شما شده‌اند؟ تجربه شما چیست؟
منبع: VeryWellMind
جدیترین دیدگاهها