هوش موسیقیایی چیست؟ نشانه ها و راه‌های تقویت آن

هوش موسیقیایی که به آن هوش موزیکال هم گفته می‌شود، در واقع به توانایی فهم و درک موسیقی، آهنگسازی و اجرای آن اشاره دارد. افرادی که هوش موسیقیایی زیاد دارند، معمولاً موسیقی را به‌خوبی می‌فهمند تفاوت بین نت‌های مختلف موسیقی را تشخیص می‌دهند و موضوعات مختلف را با کمک شعر و ریتم بهتر یاد می‌گیرند.

هوش موسیقیایی چیست؟

هاوارد گاردنر، روانشناس و استاد دانشگاه هاروارد، با ارائه نظریه‌ هوش‌های چندگانه در کتاب «چارچوب‌های ذهن: نظریه‌ هوش‌های چندگانه» در سال ۱۹۸۳، برای اولین بار موضوعی را مطرح کرد که باعث ایجاد تحول در زمینه هوش بشر شد. طبق این نظریه، انسان به‌جای یک هوش واحد، چندین نوع هوش دارد که یکی از آن‌ها هوش موسیقیایی است.

طبق نظریه گاردنر، هوش یک قابلیت یا توانایی واحد نیست، بلکه ترکیبی از ۹ هوش متمایز است. افرادی که هوش موسیقیایی‌شان بیشتر است، همیشه دنبال این هستند که برای یادگیری موضوعات جدید، الگوهایی را در آن پیدا کنند. به‌عبارت دیگر، انگار این افراد، بر اساس الگوها فکر می‌کنند. برای واضح‌تر شدن موضوع به این مثال توجه کنید: افرادی با هوش موسیقیایی، برای یادگیری یک زبان جدید، سعی می‌کنند الگوهای تکراری در گرامر یا تلفظ‌ها پیدا کنند تا به یادگیری سریع‌تر و مؤثرتر آن‌ها کمک کند.

---

نظریه هوش موسیقیایی گاردنر

طبق نظریه هوش موسیقیایی گاردنر، افرادی که سطح هوش موسیقیایی بالایی دارند، می‌توانند ملودی‌ها را تشخیص دهند، در آهنگسازی و نوازندگی استعداد دارند و افکت‌های مختلف موسیقی را تشخیص می‌دهند. این افراد، حس شنوایی قوی دارند و لذت بیشتری از موسیقی می‌برند و بعضی از آن‌ها، حتی بدون تجربه حرفه‌ای هم توانایی نوازندگی و آهنگسازی دارند.

افرادی که سطح هوش موسیقیایی بالایی دارند، در گفتار و زبان هم به‌دنبال الگو می‌گردند. یکی دیگر از توانایی‌های این افراد، توانایی شعر‌سازی و قافیه‌بازی با چیزهای ساده‌ای است که می‌خواهند آن را به خاطر بسپارند، مثلاً فهرست خرید مواد غذایی.

این افراد معمولاً زیاد به موسیقی و ریتم‌ها فکر می‌کنند و به صداها و ضرباهنگ‌ها حساسند. مثلاً ممکن است هنگام انجام فعالیت‌های روزمره، توجهشان به‌طور ناخودآگاه به‌سمت ریتم‌ها و ملودی‌ها جلب می‌شود یا به‌راحتی ‌بتوانند با گوش دادن به یک قطعه موسیقی، صدای سازهای مختلف را تشخیص دهند. به‌طورکلی، افراد با هوش موسیقیایی، توانایی‌ ویژه‌ای در شنیدن، تحلیل و درک موسیقی دارند و از این توانایی‌ها در زندگی روزمره خود هم استفاده می‌کنند.

افراد دارای هوش موسیقیایی بالا چه نشانه‌هایی دارند؟

می‌خواهید بدانید چه افرادی هوش موسیقیایی دارند؟ به این نشانه‌ها دقت کنید:

• همیشه به دنبال الگوها در محیط هستند.
• به‌سمت صداها جذب می‌شوند.
• عبارات و کلمات زبان‌های خارجی را به‌سرعت حفظ می‌کنند.
• از رقصیدن و آواز خواندن لذت می‌برند.
• سطح درک بالایی از ساختار، نت‌ها، لحن و ریتم موسیقی دارند.
• از الگوسازی برای یادآوری چیزها استفاده می‌کنند.
• در نواختن چندین ساز مهارت دارند.
• تعصب خاصی روی موسیقی دارند.
• آهنگ‌ها را به‌راحتی به خاطر می‌سپارند.

افراد دارای هوش موسیقیایی بالا چه ویژگی‌هایی دارند؟

افراد دارای سطح هوش موسیقیایی بالا ویژگی‌های متعددی دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• تفکر موسیقیایی: افرادی که هوش موسیقیایی زیاد دارند، تمایل دارند که به شکل انتزاعی و در قالب موسیقی فکر کنند. آن‌ها دوست دارند افکار خود را به‌ گونه‌ای در قالب ملودی‌ها، ضرب‌ها، تون‌ها و ریتم‌ها قرار دهند.
• علاقه زیاد به موسیقی: این افراد، در یک کلام، عاشق موسیقی هستند. آن‌ها عاشق این هستن که صدای موسیقی را بشنوند، قطعات دشوار موسیقی را اجرا کنند و از هر چیزی مرتبط با موسیقی لذت ببرند.
• آهنگسازی: افرادی که سطح هوش موسیقیایی بالایی دارند، عاشق این هستند که راه‌های جدیدی برای خلق صداها، ملودی‌ها و موسیقی‌های جدید پیدا کنند.
• تحلیل عناصر موسیقی: این افراد دوست دارند هر موسیقی را که می‌شنوند، تحلیل کنند. به‌عبارت دیگر، آن‌ها به‌خوبی می‌توانند صدای تمام سازهای موجود در یک قطعه موسیقی را شناسایی کنند. آن‌ها همچنین دوست دارند درباره فرایندی فکر کنند که منجر به ساخت یک قطعه موسیقی می‌شود.
• نواختن ساز: معمولاً افرادی که سطح هوش موسیقیایی بالایی دارند، می‌توانند نت‌های موسیقی را بخوانند؛ اما گاهی هم می‌توانند بدون نیاز به نت‌نویسی، قطعات زیبایی را اجرا کنند.
• شناخت ریتم‌های صحیح: این افراد اغلب به‌خوبی می‌توانند چندین ساز مختلف را بنوازند. بنابراین، به‌راحتی تشخیص می‌دهند که آیا قطعه‌ای خارج از ملودی یا ریتم اجرا می‌شود یا خیر.
• حضور پررنگ موسیقی در همه جوانب زندگی: اگر دقت کنید، موسیقی در زندگی افرادی که سطح هوش موسیقیایی بالایی دارند، جزئی از روزمره آن‌ها است. این افراد، اغلب موسیقی گوش می‌دهند و یا اگر به‌ندرت در محیط ساکت قرار بگیرند، دارند آهنگی را زیر لب می‌خوانند.

---

در ادامه بخوانید:‌ ۸ تاثیر موسیقی بر مغز

---

چرا هوش موسیقیایی اهمیت دارد؟

هوش موسیقیایی از این نظر اهمیت دارد که باعث جهش در روند آموزش می‌شود. این موضوع، به‌طور خاص در آموزش کودکان خودنمایی می‌کند. شاید جالب باشد بدانید که موسیقی حتی قبل از به دنیا آمدن هم بخشی از زندگی ما بوده است و به همین دلیل، هر کودک، تا حدی هوش موسیقیایی دارد. علاوه بر این، موسیقی ابزار قدرتمندی است که نقش مهمی در رشد و پیشرفت کودکان دارد و می‌تواند مهارت‌ها و توانایی‌های متعددی را در آن‌ها تقویت کند. تحقیقات نشان داده‌اند که آموزش موسیقی تأثیر مثبتی بر رشد فیزیکی و توانایی‌های شناختی، اجتماعی و عاطفی در کودکان دارد. محققان به دلایل زیادی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، معتقدند که افزایش هوش موسیقیایی کودکان بسیار حائز اهمیت است.

1. یادگیری تمرکز و صبر: می‌خواهید فرزندتان موسیقی یاد بگیرد؟ صبور باشید. با تمرین موسیقی دو مهارت مهم در کودکان تقویت می‌شود: صبر و تمرکز. واضح است که این دو مهارت در سایر حوزه‌ها هم کاربرد دارند.
2. تقویت مهارت‌های شناختی و حرکتی: نوت‌خوانی و تبدیل آن‌ها به حرکات انگشتان، سبب تقویت مهارت‌های حرکتی و شناختی کودک از طریق هماهنگی بین چشم و دست می‌شود.
3. استفاده از الگوها: از توانایی‌های مهمی که کودکان با یادگیری الگوهای ملودی‌ها و ریتم‌ها یاد می‌گیرند، می‌توان به شناخت الگوها، تقویت مهارت‌ حل مسئله و تفکر منطقی اشاره کرد.
4. تقویت حافظه شنیداری: از آنجا که موسیقی از طریق گوش به ذهن نفوذ می‌کند و در حافظه ثبت می‌شود، یکی از مزایای هوش موسیقیایی را می‌توان تقویت حافظه و به‌خصوص حافظه شنیداری دانست.
5. درک مفاهیم ریاضی: کودکان با یادگیری نُت‌هایی مانند نُت‌های ربع و نیم، بهتر می‌توانند مفاهیم ریاضی را درک کنند.
6. تقویت خلاقیت: کودکانی که آموزش موسیقی می‌بینند، می‌توانند در چارچوب قوانین موسیقی بداهه‌نوازی کنند. این مهارت خلاقیت و انعطاف‌پذیری فکری را در آن‌ها تقویت می‌کند.

چه شغل هایی برای افرادی با هوش موسیقیایی بالا مناسب هستند؟

افرادی که هوش موسیقیایی بالایی دارند، به‌خوبی زیروبم صدا، ریتم و ضرباهنگ‌ها را می‌شناسند. به همین دلیل گستره شغل مناسب هوش موسیقیایی بسیار متنوع است. برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین‌ها موارد زیر هستند:

• مدرس موسیقی
• ترانه‌سرا
• خواننده
• تهیه‌کننده موسیقی
• دی‌جی

چگونه هوش موسیقیایی را تقویت کنیم؟

بسیاری از نوابغ موسیقی، افرادی هستند که در این زمینه استعداد ذاتی دارند. یکی از اعجوبه‌های دنیای موسیقی، آنتونی توماس نام دارد. او هم نابینا است و هم اتیسم دارد. با این حال، او بیش از ۲۰ ساز می‌نوازد و بیش از ۸۰۰۰ آهنگ را حفظ است. این‌ها نشان می‌دهد که توماس به‌رغم ناتوانمندی‌هایی که گفتیم، سرشار از هوش موسیقیایی است. با این حال، کسانی هم که به‌طور ذاتی هوش موسیقیایی سرشار ندارند، می‌توانند با انجام برخی تمرینات، هوش موسیقیایی خود را تقویت کنند. از جمله:

• آواز خواندن هنگام دوش گرفتن یا هنگام رانندگی.
• سرودن شعر
• خواندن شعر
• حضور درکنسرت یا تماشای نمایش‌های موزیکال
• گوش دادن به موسیقی دلخواه
• عضویت در گروه کُر و تقویت مهارت آوازخوانی
• پخش موسیقی هنگام مطالعه، آشپزی یا غذا خوردن
• یادگیری یک ساز
• گوش دادن به موسیقی‌هایی با سبک‌های مختلف
• تمرین قطعات ساده با یک کیبورد الکترونیک
• تشخیص پرندگان از طریق تفاوت صدای آن‌ها

---

در ادامه بخوانید:‌ فواید موسیقی برای ذهن و جسم؛ نگاهی به ۱۰ فایده شگفت‌انگیز درمانی آن

---

چگونه هوش موسیقیایی کودک را تقویت کنیم؟

برای تقویت هوش موسیقیایی کودک روش‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه برخی از آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم:

1. از کودک بخواهید شعر بسازد

از کودک بخواهید یکی از خاطره‌های خود یا داستان‌هایی که شنیده را به یاد بیاورد و در قالب شعر آن را تعریف کند. توجه کنید که لازم نیست حتماً شعر کودک قافیه درستی داشته باشد. هدف این است که کلمات را آهنگین بیان کند.

2. از کودک درباره هر آهنگی که می‌شنود، نظرخواهی کنید

سعی کنید به‌طور منظم یک قطعه ساده را برای کودک پخش کنید. سپس از او بپرسید که آهنگ آرام بود یا تند؟ وقتی این آهنگ را شنیدی چه احساسی داشتی؟ باید دقت کنید که یک آهنگ متناسب با سن کودک انتخاب کنید.

3. کلمات را با موسیقی آموزش دهید

احتمالاً تاکنون متوجه شده‌اید که فهم برخی کلمات و مفاهیم پیچیده برای کودک سخت است. در این شرایط، می‌توانید کلمات را بخش به بخش و آهنگین به کودک آموزش دهید. این روش نه ‌تنها باعث می‌شود که کلمات را به ‌خوبی یاد بگیرد، بلکه هوش موسیقیایی کودک را هم تقویت می‌کند.

4. برای کودک آواز بخوانید

اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم بهتر است آوازخوانی برای کودک را از زمانی آغاز کنید که هنوز به دنیا نیامده است. جنین هم درک می‌کند که نت‌های موسیقی با هم تفاوت دارند! این روند آوازخوانی برای کودک را ادامه بدهید. هنگامی که فرزندتان آن‌قدر بزرگ شد که بتواند کلمات را کمابیش درست بیان کند، از او بخواهید که همراه با شما آواز بخواند.

5. آهنگسازی با کمک وسایل آشپزخانه

سعی کنید چند وسیله مختلف با جنس‌های متفاوت را کنار هم بگذارید و با قاشق روی آن‌ها ضربه بزنید. مثلاً می‌توانید از قابلمه، ماهی‌تابه، ظرف پلاستیکی و لیوان استفاده کنید. از کودکتان هم بخواهید که همان کارها را تکرار کند. به این صورت، کودک با مفهوم ریتم و زیر و بم صداها آشنا می‌شود.

6. بازی با سازهای اسباب‌بازی

بازی با ساز را فراموش نکنید! یکی از کارها جذاب برای کودکان بازی کردن با سازهای اسباب‌بازی مثل بلز یا نی دهانی است. سعی کنید ابتدا قطعات ساده را با این سازها برای کودک اجرا کنید. سپس به کودک این فرصت را بدهید که بتواند با آزمون‌ و خطا ساز بزند و به‌مرور این کار را با ریتم‌های منظم انجام دهد.

افراد مشهور و باهوش موسیقیایی

با توجه به مطالبی که تا اینجا گفتیم، احتمالاً خودتان هم حدس می‌زنید که کدام یک از افراد مشهور، هوش موسیقیایی زیاد دارند. ما هم در ادامه چند نفر را معرفی می‌کنیم:

• لودویگ فان بتهوون: یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان تاریخ است که بسیاری از قطعات معروف خود را وقتی نوشت که شنوایی خود را از دست داده بود. او توانایی ویژه‌ای در تصور نُت‌ها و صدای تمامی سازها در ذهن خود داشت و همین توانمندی‌اش باعث شد تا بتواند شاهکارهای بی‌نظیری خلق کند.
• مایکل جکسون: خواننده پاپی که با درک ریتم‌ها و حرکات موزون، میلیون‌ها نفر را شیفته خود کرد. جکسون توانایی خاصی در اجرای حرکات پیچیده داشت، به‌طوری که به نظر می‌رسید قوانین فیزیک را هم به چالش می‌کشد.
• مایلز دیویس: نوازنده بزرگ ترومپت و آهنگسازی بود که تأثیر بسزایی بر موسیقی سبک جاز در اواخر دهه ۱۹۴۰ داشت. دیویس یکی از نوابغ موسیقی بود. حساسیت‌هایی که در نوازندگی به خرج می‌داد، هنوز هم تحسین‌برانگیز است.
• جیمی هندریکس: گیتاریستی که بخشی از تاریخ موسیقی را ساخت. هندریکس یکی از اولین گیتاریست‌هایی بود که از افکت‌ها و ابزارهای تغییردهنده تن صدا در موسیقی راک استفاده کرد.
• یوهان سباستین باخ: آهنگساز و نوازنده ارگ و کلاویه‌دار آلمانی که تأثیر زیادی بر موسیقی کلاسیک داشت. باخ با ترکیب ملودی‌ها و هارمونی‌ها، قطعات پیچیده و زیبایی را خلق کرد.

با هوش موسیقیایی چقدر آشنایی؟

هوش موسیقیایی یعنی توانایی درک، تولید و تحلیل صداها، تشخیص ریتم‌ها، الگوهای صوتی و ملودی‌ها. تقویت هوش موسیقیایی، به شما کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از جهان پیرامون خود برسید. هوش موسیقیایی، برای همه افراد و در تمامی سنین، ابزاری قدرتمند برای توسعه فردی و ارتقای مهارت‌های ارتباطی به حساب می‌آید. تقویت هوش موسیقیایی، علاوه بر بهبود توانایی‌های شنیداری و افزایش خلاقیت، موجب تقویت مهارت‌های اجتماعی، حافظه و تمرکز می‌شود.

منبع: simplypsychology