در مواجهه با انتقاد و بازخورد منفی در محل کار چه کنیم؟
هر شغلی داشته باشید، ممکن است از مدیر، مافوق، همکاران یا مشتریان خود بازخوردهای منفی یا مثبت بگیرید. هر شکلی از بازخورد برایتان مفید است و برای شناسایی اشتباهات احتمالی در کار کمکتان کند. بااین‌حال همان طور که بازخورد مثبت اعتمادبه‌نفس شما را افزایش می‌دهد، بازخورد منفی و انتقاد، به‌ویژه از سوی مافوق، ممکن است تلخ و دلسردکننده باشد. در این مقاله، استراتژی‌های مؤثر برای مهار احساسات و اقدامات لازم پس از دریافت بازخوردهای منفی را بررسی می‌کنیم. پس اگر می‌خواهید به نسخه بهتری از خودتان در محل کار تبدیل شوید، حتما این مقاله را بخوانید.
بازخورد چیست؟
در محل کار، بازخورد (feedback) به نظری گفته می‌شود که سرپرست، مدیر، مشتری یا همکارتان درباره عملکرد یا بهره‌وری شما می‌دهد. در بسیاری از مشاغل، ارائه و دریافت بازخورد به‌منظور بهبود کیفیت بخشی طبیعی از کار است. بازخوردها و نظرات ممکن است ماهیت انتقادی، مشاوره‌ای یا صرفا تشویقی داشته باشند.
معمولا اگر عملکرد خوبی داشته باشید و در کار خود کوشا باشید، بازخوردهای مثبت زیادی می‌گیرید. برعکس این حالت نیز ممکن است. بااین‌حال، مهم است به خاطر داشته باشید که اکثر بازخوردها فقط نظر افرادند و ممکن است این افراد دچار خطا شده باشند. مسئله مهم شیوه برخورد شما با بازخوردهای منفی و مثبت است.
بازخورد نقش مهمی در پیشرفت افراد دارد. بازخوردهای مثبت اعتمادبه‌نفستان را بیشتر می‌کنند و بازخوردهای منفی فرصت‌هایی ارزشمند برای رشد حرفه‌ای شما تلقی شوند. بهتر است ابتدا تفاوت بازخوردهای مثبت و منفی را درک کنیم تا بتوانیم هر دو نوع بازخورد را بهتر بپذیریم.
تفاوت بازخورد مثبت و منفی
بازخورد مثبت یعنی افراد از شما بابت تلاش‌هایتان قدردانی می‌کنند و احساس مثبتی به کاری که انجام می‌دهید در شما ایجاد می‌کنند. مثلا ممکن است مدیر، همکار یا مشتری کارتان را تحسین کند و بگوید که بهترین عملکرد را در پروژه مشخصی داشته‌اید. بازخورد مثبت اعتمادبه‌نفس شما را افزایش می‌دهد و تضمین می‌کند که تلاش‌هایتان مؤثرند و دیده می‌شوند. بنابراین می‌توانید روی بهبود سایر مهارت‌های کاری خود تمرکز کنید.
زمانی که کسی از یکی از اقدامات کاری یا پروژه‌های شما انتقاد می‌کند، یعنی به شما بازخورد منفی داده است؛ حتی اگر این نظر منفی خیرخواهانه باشد. مثلا ممکن است پروژه‌ای را به‌موقع تحویل نداده باشید یا کیفیت کار برای مافوق یا مشتری مطلوب نبوده باشد. در این موارد، افراد به‌جای قدردانی از کارهایی که درست انجام داده‌اید، بر اشتباهات شما تمرکز می‌کنند. این مسئله ممکن است اعتمادبه‌نفس و انگیزه شما را کاهش دهد و باعث شود به توانایی‌هایتان شک کنید.
در مواجهه با انتقاد و بازخورد منفی چه کنیم؟
اکثر افراد در مقاطعی از فعالیت حرفه‌ای خود بازخورد منفی بیشتری دریافت می‌کنند. شنیدن اینکه کارتان کافی و موردپسند نبوده است احتمالا دلسردتان می‌کند، اما اگر قصد دارید در کارتان پیشرفت کنید، بهتر است بدانید انتقادها و بازخوردهای. منفی اغلب از تحسین و بازخوردهای مثبت ارزشمندتر و سازنده‌ترند. فقط کافی است بدانید که چگونه باید به بازخوردهای منفی پاسخ دهید و چه رفتار و رویکردی در پیش بگیرید.
در واقع دریافت هرگونه بازخورد، به‌ویژه بازخورد منفی، ممکن است غافل‌گیرکننده باشد. پس بهتر است از قبل خود را برای شنیدنش آماده کنید. آنچه در ادامه می‌خوانید، برای مواجه‌شدن با بازخورد مافوق و مدیر پیشنهاد می‌شود، اما می‌توانید این استراتژی‌ها را برای بازخورد همکاران، مشتریان یا سایر افراد هم به کار بگیرید.
۱. فعالانه گوش دهید.
بادقت گوش دهید و سعی کنید میزان صحت و اعتبار بازخورد را ارزیابی کنید. در حالت تدافعی یا احساسی با افراد برخورد نکنید و احساسات شخصی را از مسائل حرفه‌ای جدا کنید. عینی و بدون غرض‌ورزی بازخورد را بسنجید و صحت ادعاهای شخص مقابل را در نظر بگیرید.
گاهی ممکن است انتقاد از شما به‌شیوه‌ای ناخوشایند مطرح شود. بااین‌حال اگر عناصری از واقعیت را در خود داشته باشد، ارزش سنجش و تأمل دارد. همچنین ممکن است متوجه شوید برخی از مواردی که شنیده‌اید صحیح و برخی دیگر نادرست‌اند. تا زمانی که فعالانه و با تمرکز به تمام گزاره‌های بازخورد گوش ندهید و توجه نکنید، نمی‌توانید صحت ادعای طرف مقابل را بسنجید.
۲. سؤالات روشنگر بپرسید.
اگر بازخوردی مبهم دریافت کرده‌اید، بهتر است از طرف مقابل بخواهید بیشتر توضیح دهد. هنگام دریافت بازخورد، مطمئن شوید که منظور واقعی منتقد را درک کرده‌اید. اگر چیزی نامشخص است، سؤال کنید. همچنین می‌توانید تلاش کنید آنچه را دریافت کرده‌اید، با عبارات و کلام خودتان جمع‌بندی کنید و در پایان از طرف مقابل بخواهید به شما بگوید که آیا درست متوجه منظور او شده‌اید یا خیر.
۳. خونسرد و آرام بمانید.
گاهی ممکن است بازخورد منفی ناعادلانه‌ای دریافت کنید یا حتی به شنیدن توصیه‌های تکراری مافوقتان تمایلی نداشته باشید. این احساس منفی هنگامی در شما بیشتر می‌شود که طرف مقابل هم بازخورد خود را به‌شیوه‌ای ناخوشایند مطرح کند. با این همه، فراموش نکنید حتی اگر افراد به‌شیوه‌ای که دوست ندارید به شما مطلبی را یادآوری کنند، هنوز هم می‌توانید آن را توصیه‌ای مفید و ارزشمند در نظر بگیرید.
به‌ویژه برای مواجهه مناسب با انتقاد منفی مافوقتان باید بتوانید حرفه‌ای، خونسرد و آرام باقی بمانید و از مشاجره یا واکنش‌های تدافعی اجتناب کنید. حفظ متانت در زمان دریافت انتقاد، نشان‌دهنده بلوغ حرفه‌ای شما و تمایلتان به یادگیری و پیشرفت است. بازخوردهای منفی اغلب حملات شخصی نیستند و صرفا در خصوص کارتان بیان می‌شوند. بنابراین می‌توانید فاصله احساسی خود از شنیده‌هایتان را حفظ کنید. مطمئن باشید که ارزش شما و کارتان با یک نظر منفی از بین نمی‌رود و این انتقاد فقط برای بهبود حرفه‌ای شما بیان می‌شود.
۴. سازنده گفت‌وگو کنید و محترمانه توضیح دهید.
با گوش‌دادن فعالانه و حفظ آرامش تلاش کنید پاسخ مناسبی برای بازخورد دریافتی بیابید. سعی کنید نکات مثبت و مفید بازخورد را پیدا کنید، حتی اگر به‌شیوه نادرستی مطرح شده است. پس از اتمام صحبت طرف مقابل، اجازه بگیرید و افکار و دیدگاه خود را محترمانه بیان کنید. به‌دنبال زمینه‌های مشترک و راه‌حل‌های بالقوه باشید.
در صورتی که با بازخوردها موافق نیستید، محترمانه دلایل و توضیحات خود را بیان کنید. در پایان گفت‌وگو، اضافه کنید که به‌دنبال کانال‌های ارتباطی باز با مافوق و مدیر خودید و مشتاقید پیوسته تغییرات مثبتی در کارتان ایجاد کنید.
۵. به احساسات‌تان توجه کنید
همان طور که تلاش می‌کنید صحت بازخورد منفی را بررسی کنید، مراقب احساسات و هیجانات و واکنش‌هایی که در شما برانگیخته می‌شوند هم باشید. سعی کنید احساسات‌تان را درک کنید و خود را بابت احساسی که پیدا می‌کنید، قضاوت نکنید. هیجانات‌تان را به رسمیت بشناسید، اما تلاش کنید بر اساس احساسات خود تصمیم نگیرید.
برای پردازش احساسات خود وقت بگذارید. اگر شنیدن انتقادی تند باعث برانگیخته‌شدن عصبانیت یا حالت تدافعی شما شده است، نفسی عمیق بکشید. اگر به‌اندازه‌ای آرام نیستید که بتوانید پاسخ مافوقتان را بدهید، از او برای بررسی مشکلات و نقاط ضعف کارتان زمان بخواهید و در فرصتی مناسب با او گفت‌وگو کنید.
۶. بازخورد را از دیدگاه منتقد ببینید
ممکن است پس از نقدشدن، دچار احساسات منفی شوید. بااین‌حال تلاش کنید منطقی فکر کنید. خود را جای منتقد بگذارید و از نقطه‌نظری متفاوت به مشکلات پروژه کاری یا عملکردتان نگاه کنید. آنچه برای شما پذیرفتنی است ممکن است برای دیگران پذیرفتنی نباشد.
۷. برای رشد و توسعه کارتان تلاش کنید
درباره بازخوردی که دریافت کرده‌اید، تأمل کنید. حتما زمانی برای خوداندیشی و درون‌نگری کنار بگذارید و به‌دنبال فرصت‌هایی برای رشد و بهبود باشید. ذهنیت رشد داشته باشید و از بازخورد همچون شتاب‌دهنده‌ای برای توسعه شخصی و حرفه‌ای بهره ببرید.
اهداف مشخصی تعیین و برای رسیدن به آنها برنامه‌‌ای تدوین کنید. برای بهترشدن دست به اقدام عملی بزنید. از همکاران، مافوق و مدیرتان کمک و پشتیبانی بخواهید و به‌دنبال یادگیری بیشتر باشید.
۸. درباره بازخوردتان بازخورد دهید
یکی از بهترین رویکردها برای پیشرفت و بهبود در کار و موقعیت شغلی، نشان‌دادن اهمیت بازخورد کاری برای شماست. درباره تأثیر بازخوردی که دریافت کرده‌اید با مافوق خود صحبت کنید. توضیح دهید که سبک یا لحن ارائه بازخورد چگونه بر شما و عملکردتان اثر گذاشته است.
به مدیرتان نشان دهید از بازخوردهای سازنده‌ای که با لحن مناسب بیان می‌شوند استقبال می‌کنید. به این منظور بهتر است تغییرات مثبتی در رویکرد کاری خود ایجاد کنید و آنها را به اطلاع مدیرتان برسانید.
۹. خودتان به‌دنبال بازخورد باشید
شاید این بخش برایتان کمی عجیب به نظر برسد. چه‌کسی ممکن است دلش بخواهد نقد شود؟! اما بهتر است خودتان صادقانه به‌دنبال بازخورد باشید و با انتقاد سازنده راحت‌تر کنار بیایید. با این کار علاوه‌بر اینکه به مافوق خود نشان می‌دهید به‌دنبال بهبود و پیشرفت در کار هستید، می‌توانید نظرات منفی درباره کارتان را در بخش‌هایی کوچک و قابل‌کنترل دریافت کنید.
مثلا اگر هر ۳ ماه یک بار از مدیرتان بخواهید عملکردتان را ارزیابی کند و به شما بازخورد دهد، احتمالا با انتقادهای کمتری روبه‌رو می‌شوید تا اینکه سالی یک بار در جلسه‌ای خسته‌کننده فهرست بلندبالایی از نقاط منفی کارتان را از او دریافت کنید.
با مدیر و مافوقی که رفتارش غیرحرفه‌ای است، چه کنیم؟
گاهی شما رویکردی منطقی در قبال انتقاد دارید، اما برخورد حرفه‌ای از سوی مافوق خود مشاهده نمی‌کنید. مثلا ممکن است بازخورد منفی را با لحنی بیش‌ازحد خشن و تحقیرآمیز دریافت کنید یا مدیرتان مکرر و بی‌دلیل شما را سرزنش کند. در این شرایط، ابتدا تلاش کنید برای روشن‌ترشدن روابط کاری وارد گفت‌وگوی موثر با مافوق خود شوید و فقط اگر دریافتید که اقدامات شما چاره‌ساز نیست، به فکر موقعیت شغلی جدید باشید. در ادامه، برخی از استراتژی‌هایی را مطرح کرده‌ایم که می‌توانید در این شرایط به کار بگیرید.
۱. مدیری که بازخورد مخرب می‌دهد
بازخوردهای سازنده را با آغوش باز بپذیرید، اما اجازه ندهید بازخوردهای مخرب و تحقیرآمیز بر ذهن و عملکرد شما اثر منفی بگذارند. مراقب درونی‌کردن بازخوردهای مخرب باشید و به توانایی‌هایتان ایمان داشته باشید.
هدف انتقاد سازنده روشن است؛ به‌دنبال ایجاد تغییرات مثبت است و توصیه‌ها و پیشنهادهایی برای بهبود ارائه می‌دهد. فردی که انتقاد مخربی می‌کند، ممکن است دلیلی برای انتقاد خود بیان نکند، انگیزه‌های پنهانی داشته باشد یا از تحقیر استفاده کند. در این صورت، ابتدا باید به تکرار این رفتار از سوی مافوق توجه کنید. اگر مکرر انتقاد مخرب دریافت می‌کنید، بهتر است تلاش کنید موقعیت کاری یا شغلتان را تغییر دهید.
۲. مدیری که بیش‌ازحد از تعارض اجتناب می‌کند
اگر مدیرتان از تعارض اجتناب می‌کند و مستقیما نقطه‌نظر خود را با شما درمیان نمی‌گذارد، می‌توانید بگویید: «حس می‌کنم بازخورد ارزشمندی برای پروژه‌ای که انجام داده‌ام دارین، اما مطمئن نیستم که منظورتون رو درست متوجه شده‌ام یا نه. لطفا راحت‌تر و مستقیم‌تر انتقادتون رو بیان کنین تا در صورت نیاز درباره‌اش بیشتر صحبت و همفکری کنیم.»
اگر در این حالت انتقادی صریح با نیت خوب دریافت کردید، از مافوق خود تشکر کنید که با لحن مناسبی نظر خود را درباره کارتان بیان می‌کند و به او اطمینان دهید که مشکل را برطرف خواهید کرد.
۳. مدیری که پشت‌سرتان غیبت می‌کند
ممکن است با تعریف و تمجید مدیرتان روبه‌رو شوید، اما بشنوید که پشت‌سرتان از شما انتقاد می‌کند. در این حالت، شما با نوعی بدرفتاری منفعلانه روبه‌رو هستید که ممکن است مدیریت آن دشوار باشد. بااین‌همه شاید پرسش مستقیم از مدیرتان به شما کمک کند. می‌توانید محترمانه به مافوقتان بگویید که شنیده‌اید نظر مساعدی درباره بخشی از کارتان نداشته است.
به او اطمینان دهید که از نظر و انتقاد سازنده و صریح استقبال می‌کنید و به‌دنبال بهبود کارتان هستید. همچنین می‌توانید مستقیما به انتقادی که شنیده‌اید اشاره کنید. مثلا می‌توانید بگویید: «به من گفته‌ان که وسط حرف افراد می‌پرم. در جلسه امروز، اگه متوجه شدین که حرف کسی رو قطع می‌کنم، لطفا بهم تذکر بدین.»
۴. مدیری که تهاجمی و زننده به شما بازخورد می‌دهد
در اغلب موارد طبیعی است که لحن مدیرتان هنگام ارائه بازخورد منفی به شما اندکی سرد و رسمی باشد. بااین‌حال اگر لحن مافوق بیش‌ازاندازه خشن باشد یا با فریادزدن یا تحقیرکردن همراه باشد، بهتر است اقدامی جدی کنید.
اگر احساس می‌کنید در محل کار قربانی آزار کلامی و دچار خشم، ترس و اضطراب شدید می‌شوید، سعی کنید بر احساسات خود مسلط بمانید، اما در اولین فرصت این مسئله را به نماینده منابع انسانی یا مدیری در مراتب بالاتر اطلاع دهید تا از طریق گفت‌وگو چاره‌ای برای رفع این معضل اندیشیده شود.
البته ممکن است در محل کارتان کسی نتواند به شما کمک کند و برخوردهای زننده مافوق امنیت ذهنی و روانی را از شما سلب کند. در این شرایط، احتمالا بهتر است به فکر شغل جدید در محل کار دیگری باشید.
کلام آخر
مواجهه مؤثر و موفق با انتقاد مافوق مهارتی حیاتی برای رشد حرفه‌ای و شغلی است. با راهکارهایی مانند گوش‌دادن فعالانه، کنترل احساسات و نشان‌دادن تمایل به گفت‌وگوی سازنده می‌توانید از انتقادهای منفی هم پله‌هایی برای رشد و توسعه کارتان بسازید. بازخورد چه منفی و چه مثبت فرصتی بالقوه برای تقویت مهارت‌هایتان است.
آیا شما هم تجربه‌ای از انتقاد منفی مافوق در محل کار داشته‌اید؟ اگر پاسختان مثبت است، چگونه با آن مواجه شده‌اید؟ می‌توانید در بخش نظرات این مقاله، تجربیات ارزشمندتان را با ما و سایر خوانندگان عزیز وب‌سایت چطور در میان بگذارید.
برگرفته از: masterclass
جدیترین دیدگاه‌ها