خواص کاکائو؛ ۱۱ خاصیت پودر کاکائو برای سلامتی
برخی معتقدند کاکائو نخستین بار در تمدن مایای آمریکای مرکزی استفاده شد. بعد هم در قرن شانزدهم، فاتحان اسپانیایی آن را با خود به اروپا بردند و خواص کاکائو باعث شد خیلی زود جای خود را به‌عنوان دارویی مؤثر میان مردم باز کند. حتما می‌دانید که دانه‌های کاکائو را خُرد می‌کنند تا پودر کاکائو به دست بیاید و چربی آن را هم برای کرهٔ کاکائو می‌گیرند. امروزه کاکائو برای نقشی که در تولید شکلات دارد معروف است. اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند کاکائو حاوی ترکیب‌های مهمی هم است که برای سلامت انسان مفید هستند.
در این مقاله با ۱۱ مورد از خواص کاکائو بیشتر آشنا می‌شوید.
۱. سرشار از پلی‌فنول است که چندین فایده برای سلامتی دارد.
پلی فنول ها (Polyphenol) در واقع آنتی اکسیدان هایی هستند که به‌طور طبیعی در میوه ها، سبزیجات، چای و شکلات وجود دارند. آن‌ها فایده‌های زیادی برای سلامت انسان دارند، از جمله کاهش التهاب، جریان خون بهتر، فشار خون کمتر، و سطح کلسترول و قند خون متعادل‌تر.
کاکائو یکی از غنی‌ترین منابع پلی‌فنل است. فلاوانول (Flavanol) زیادی هم دارد که تأثیرات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی آن قوی است. اما فراوری و حرارت دادن، ممکن است باعث از دست رفتن خواص کاکائو شود. گاهی‌اوقات هم با مواد قلیایی ترکیب می‌شود تا تلخیِ آن کاهش یابد و همین، باعث کاهش ۶۰ درصدی محتوای فلاوانول می‌شود.
بنابراین اگرچه کاکائو منبع غنی پلی‌فنل است، اما خواص کاکائو در همهٔ محصولات حاوی آن، یکسان نیست.
۲. سطح نیتریک اکسید را متعادل می‌کند و فشار خون بالا را کاهش می‌دهد.
کاکائو چه به‌صورت پودر و چه شکلات تلخ، می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. نخستین بار جزیره‌نشین‌های آمریکای مرکزی متوجه این خاصیت شدند. آن‌هایی که کاکائو می‌نوشیدند، نسبت به کسانی که از کاکائو استفاده نمی‌کردند، فشارخون بسیار پایین‌تری داشتند.
فلاوانول موجود در کاکائو، سطح نیتریک اکسید (Nitric Oxide) خون را متعادل می‌کند. در نتیجه، عملکرد رگ‌های خونی را بهتر می‌کند و فشار خون را کاهش می‌دهد.
مطالعه‌ای روی ۳۵ آزمایش انجام شد که طی آن‌ها مقدار ۱٫۴ تا ۱۰۵ گرم محصولات کاکائو، یا تقریبا ۳۰ تا ۱۲۱۸ میلی‌گرم فلاوانول به بیماران داده می‌شد. نتیجه اینکه کاکائو باعث کاهش اندک، اما قابل‌توجه ۲ میلی‌متر جیوه‌ای (mmHg) فشارخون شد. این تأثیر، در افرادی که فشارخون بالایی داشتند، نسبت به کسانی که نداشتند و در مسن‌ترها، نسبت به جوان‌ترها، بیشتر بود.
اما باید به خاطر داشت که فراوری باعث کاهش چشمگیر تعداد فلاوانول‌ها می‌شود؛ بنابراین انتظار نمی‌رود چنین خاصیتی در یک تکه شکلات معمولی هم دیده شود.
۳. خطر حملهٔ قلبی و سکته را کاهش می‌دهد.
به نظر می‌رسد خواص کاکائو فراتر از کاهش فشارخون است و می‌تواند خطر حمله قلبی و سکته را هم کاهش دهد. کاکائوی سرشار از فلاوانول، سطح نیتریک اسید خون را بهتر می‌کند، که باعث شل و بزرگ شدن عروق و رگ‌های خونی شده و جریان خون را بهتر می‌کند.
علاوه‌براین، کاکائو کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد، اثر رقیق‌کنندگی خون مانند آسپرین دارد، قند خون را متعادل‌تر می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. این خواص کاکائو با کاهش خطر حملهٔ قلبی، نارسایی قلبی و سکته در ارتباط هستند.
بررسی ۹ مطالعه روی ۱۵۷۸۰۹ نفر حاکی از آن است که مصرف بیشتر شکلات، تأثیر زیادی در کاهش خطر بیماری قلبی، سکته و مرگ دارد.
دو مطالعهٔ سوئدی هم نشان دادند مصرف ۱۹ تا ۳۰ گرم شکلات در روز با کاهش نرخ نارسایی قلبی در ارتباط است، اما چنین تأثیری در مصرف مقادیر بیشتر دیده نشد.
این نتایج حاکی از آن هستند که مصرف متناوب مقادیر کم از شکلاتِ سرشار از کاکائو، می‌تواند از قلب انسان محافظت کند.
۴. پلی‌فنول‌ها جریان خون به مغز و عملکرد مغز را بهتر می‌کنند.
چندین مطالعه نشان داده‌اند که پلی‌فنل‌هایی مانند آنچه در کاکائو وجود دارد، با بهبود عملکرد مغز و جریان خون، خطر بیماری‌های عصبی را کاهش می‌دهد. فلاوانول‌ها می‌توانند از سد خونی مغزی (BBB) عبور کرده و در فعل‌وانفعالات بیوشیمیایی شرکت کنند که نورون‌ها و مولکول‌های مهمی برای عملکرد مغز تولید می‌کنند.
علاوه بر این، فلاوانول بر تولید نیتریک اکسید هم اثر می‌گذارد، که عضلات عروق خونی را شل می‌کند، جریان خون را بهتر می‌کند و خون به مغز می‌رساند.
مطالعه‌ای دو هفته‌ای روی ۳۴ فرد مسن نشان داد که پس از یک هفته، با مصرف کاکائوی سرشار از فلانوال، جریان خون به مغز تا ۸ درصد و پس از دو هفته تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.
مطالعات دیگری هم نشان می‌دهند که مصرف روزانهٔ فلاوانول کاکائو می‌تواند عملکرد ذهنی را در افرادی که اختلالات ذهنی دارند یا ندارند، کاهش بدهد.
این مطالعات حاکی از آن هستند که کاکائو نقش مثبتی روی سلامت مغز و تأثیرات مثبت احتمالی هم بر بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون دارد. اما تحقیقات بیشتری باید انجام شوند.
۵. حالت و نشانه‌های افسردگی را بهتر می‌کند.
علاوه بر اثر مثبت کاکائو بر بیماری‌های ذهنی مرتبط با سن، تأثیر آن بر مغز، می‌تواند حالت و نشانه های افسردگی را هم بهتر کند. احتمالا اثر مثبت بر این حالت به‌خاطر فلاوانول‌های کاکائو، تبدیل تریپتوفان (Tryptophan) به سروتونین (Serotonin) تثبیت‌کنندهٔ حالت طبیعی، محتوای کافئین یا همان احساس لذت از خوردن شکلات است.
مطالعه‌ای روی مصرف شکلات و سطح استرس در زنان باردار حاکی از آن است که مصرف بیشتر شکلات، با کاهش استرس و حال بهتر بچه در ارتباط است.
مطالعهٔ دیگری هم نشان داده که نوشیدن کاکائوی سرشار از پلی‌فنل، انسان را آرام‌تر و شادتر می‌کند.
علاوه بر این‌ها، مطالعه‌ای روی مردان مسن حاکی از آن است که خوردن شکلات، با سلامت کلی بدنی و سلامت روانی هم در ارتباط است.
اگرچه نتایج این مطالعات امیدبخش هستند، اما پیش از آنکه نظری قطعی بدهیم، باید تحقیقات بیشتری روی خواص کاکائو برای حس‌وحال و افسردگی انجام شوند.
۶. فلاوانول‌ها بر دیابت نوع ۲ اثر می‌گذارند.
مسلما مصرف بیش از اندازهٔ شکلات برای قند خون خوب نیست، اما کاکائو چند اثر ضددیابتی هم دارد.
مطالعات آزمایشگاهی حاکی از آن هستند که فلاوانول‌های کاکائو می‌توانند هضم و جذب کربوهیدرات در روده را کُند کند، ترشح انسولین را بهبود ببخشد، التهاب را کاهش بدهد و باعث جذب شکر از خون به عضلات شوند.
بعضی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیشتر فلاوانول‌ها، مانند آنچه در کاکائو وجود دارد، می‌تواند منجر به خطر کمتر ابتلا به دیابت نوع ۲ شود.
بررسی مطالعه روی انسان هم حاکی از آن است که خوردن شکلات تلخ یا کاکائوی سرشار از فلاوانول، می‌تواند حساسیت انسولین را کاهش بدهد، قند خون را متعادل کند و التهاب در افراد مبتلا به دیابت و همین‌طور افراد سالم را کاهش دهد.
علی‌رغم این نتایج امیدبخش، تناقض‌هایی هم بین تحقیق و مطالعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه تأثیر بسیار محدودی روی دیابت داشته یا اصلا هیچ اثری ندارد.
با وجود این، این نتایج به همراه تأثیرات مثبت قطعی‌تر بر سلامت قلب، نشان می‌دهند که پلی‌فنل‌های کاکائو می‌توانند اثر مثبتی بر جلوگیری یا کنترل دیابت داشته باشند، اما باید تحقیقات بیشتری انجام شوند.
۷. به کنترل وزن کمک می‌کند.
جالب اینکه مصرف کاکائو، حتی به شکل شکلات، می‌تواند برای کنترل وزن مفید باشد. تصور بر این است که کاکائو می‌تواند استفاده از انرژی را تنظیم کند، اشتها و التهاب را کاهش و اکسیداسیون چربی و احساس سیری را افزایش بدهد.
مطالعه‌ای نشان داده افرادی که بیشتر شکلات مصرف می‌کنند، نسبت به کسانی که کمتر شکلات می‌خورند شاخص تودهٔ بدنی (BMI) پایین‌تری دارند؛ علی‌رغم اینکه گروه اول کالری و چربی بیشتری هم مصرف می‌کنند.
مطالعه‌ای هم روی کاهش وزن با رژیم کم‌کربوهیدرات انجام شده است. در این مطالعه به شرکت‌کننده‌ها روزانه ۴۲ گرم شکلات ۸۱ درصد کاکائو دادند و در نهایت متوجه شدند آن‌ها سریع‌تر از افردی وزن کم کردند که رژیم عادی داشتند.
مطالعات دیگری هم هستند که نشان می‌دهند مصرف شکلات، وزن را افزایش می‌دهد؛ اما بسیاری از این مطالعه‌ها بین نوع شکلات مصرفی تمایزی قائل نشده‌اند. خواص شکلات سفید و شیری، با شکلات تلخ یکسان نیست.
روی‌هم‌رفته، به نظر می‌رسد کاکائو و محصولات سرشار از کاکائو می‌توانند برای کاهش وزن یا حفظ وزن مفید باشند، اما مطالعه‌های بیشتری باید انجام شوند.
۸. می‌تواند از انسان در مقابل سرطان حفاظت کند.
فلاوانول‌های موجود در میوه، سبزیجات و سایر خوراکی‌ها خواص ضدسرطانی، مسمومیت اندک و عوارض جانبی بسیار کمی دارند و به همین خاطر هم مورد توجه قرار گرفته‌اند.
میان همهٔ خوراکی‌ها، کاکائو از بیشترین مقدار فلاوانول به‌ازای وزنش برخوردار است و می‌تواند مقدار زیادی از این مادهٔ مفید را به رژیم غذایی شما اضافه کند.
مطالعات آزمایشگاهی روی ترکیب‌های کاکائو نشان می‌دهد که آن‌ها تأثیرات آنتی‌اکسیدانی دارد، از سلول‌ها در مقابل آسیب مولکول‌های واکنشی محافظت و با التهاب مبارزه می‌کند، جلوی رشد و گسترش سلول‌ها را می‌گیرد و باعث مرگ آن‌ها می‌شود.
مطالعات روی حیوانات با استفاده از رژیم غذایی سرشار از کاکائو یا عصاره‌های کاکائو، نتایج مثبتی در کاهش سرطان سینه، سرطان پانکراس، سرطان پروستات، سرطان کبد، رودهٔ بزرگ و همین‌طور لوکمی نشان داده‌اند.
مطالعات روی انسان‌ها حاکی از آن هستند که رژیم سرشار از فلاوانول با کاهش خطر سرطان در ارتباط است. اما شواهد متناقض هستند، چون بعضی آزمایش‌ها هیچ فایده‌ای ندارد و حتی برخی از آن‌ها متوجه افزایش خطر شده‌اند.
مطالعات مختصر دربارهٔ رابطهٔ کاکائو و سرطان روی انسان‌ها، حاکی از آن هستند که کاکائو می‌تواند آنتی‌اکسیدان پرقدرتی باشد و چه‌بسا نقش مهمی هم در جلوگیری از سرطان ایفا کند، اما تحقیقات بسیار بیشتری باید انجام شوند.
۹. تئوبرومین و تئوفیلین برای مبتلایان به آسم مفید هستند.
آسم بیماری التهابی مزمنی است که باعث انسداد و التهاب راه‌های ورود هوا می‌شود و می‌تواند مهلک هم باشد. تصور بر این است که کاکائو می‌تواند برای افراد مبتلا به آسم مفید باشد، زیرا حاوی ترکیب‌های ضدآسمی مانند تئوبرومین (Theobromine) و تئوفیلین (Theophylline) است.
تئوبرومین شبیه کافئین بوده و می‌تواند به سرفهٔ مداوم کمک کند. هر ۱۰۰ گرم پودر کاکائو حاوی تقریبا ۱٫۹ گرم از این ترکیب است. تئوفیلین هم به انبساط ریه‌ها، باز شدن مسیرهای ورود هوا و کاهش التهاب کمک می‌کند.
مطالعه روی حیوانات نشان داده که عصارهٔ کاکائو می‌تواند تنگی نفس و ضخامت بافت‌ها را کاهش بدهد. اما این یافته‌ها هنوز روی انسان آزمایش نشده‌اند و مشخص نیست آیا کاکائو مناسب استفاده در داروهای ضدآسم است یا نه. بنابراین، هنوز زود است که بخواهیم در مورد درمان آسم با کاکائو نظر بدهیم، هرچند که حیطهٔ جالبی برای تحقیق و آزمایش بیشتر است.
۱۰. خواص کاکائو برای دندان‌ها و پوست
چندین مطالعه حاکی از اثرات محافظتی کاکائو در مقابل بیماری‌های دندان و لثه هستند. کاکائو حاوی ترکیب‌های فراوانی است که خواص آنتی‌باکتریال، ضدآنزیمی و محرک دستگاه ایمنی دارند و روی سلامت دهان و دندان تأثیر می‌گذارند.
در مطالعه‌ای، به موش‌های مبتلا به باکتری دهانی، عصارهٔ کاکائو دادند و متوجه شدند پوسیدگی دندان این موش‌ها در مقایسه با موش‌هایی که فقط آب خورده بودند، بسیار کاهش یافته است.
اما مطالعهٔ چندانی روی انسان انجام نشده و از طرف دیگر، بیشتر محصولات کاکائو که انسان مصرف می‌کند، حاوی شکر هم هستند. در نتیجه، محصولات جدیدی باید تولید شوند که بتوانند خواص کاکائو برای سلامت دهان و دندان را هم به ارمغان بیاورند.
برخلاف نظر عامه، کاکائوی موجود در شکلات، باعث آکنه نمی‌شود. در واقع پلی‌فنل‌های کاکائو خواص فراوانی هم برای پوست دارند. ثابت شده که مصرف بلندمدت کاکائو اثر حفاظتی در مقابل نور خورشید دارد، جریان خون پوست را افزایش می‌دهد و بافت سطح و هیدراتاسیون (رساندن مایع به) پوست را بهتر می‌کنند.
۱۱. به‌راحتی در رژیم غذایی جای می‌گیرد.
مقدار دقیق کاکائویی که باید به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا از خواص کاکائو بهره ببرید، مشخص نیست.
سازمان ایمنی غذایی اروپا (European Food Safety Authority) برای استفاده از خواص کاکائو برای سلامت قلب، مصرف روزی ۲٫۵ گرم پودر کاکائوی سرشار از فلاوانول یا ۱۰ گرم شکلات تلخ سرشار از فلاوانول را توصیه می‌کند که حداقل ۲۰۰ میلی‌گرم فلاوانول داشته باشند.
اما سایر محققان این اعداد را خیلی پایین می‌دانند، چون معتقدند برای استفاده از خواص کاکائو به مقدار فلاوانول خیلی بیشتری نیاز است.
روی‌هم‌رفته، باید محصولاتی از کاکائو را انتخاب کرد که حاوی فلاوانول فراوان باشند؛ هر قدر هم که کمتر فراوری‌شده باشند، بهتر است.
این‌ها هم توصیه‌های خوشمزه‌ای برای اضافه کردن کاکائو به رژیم غذایی:
- شکلات تلخ: باید کیفیت خوبی داشته و حاوی حداقل ۷۰ درصد کاکائو باشد.
- کاکائوی داغ: کاکائو را با شیر ترکیب و میلک‌شیک شکلاتی درست کنید.
- اسموتی: می‌توان کاکائو را به دستور تهیهٔ انواع مختلف اسموتی هم اضافه کرد و مزهٔ شکلاتی به آن‌ها داد.
- پودینگ: پودر کاکائو را به پودینگ اضافه کنید و از طعم خاص آن لذت ببرید.
- موس شکلاتی: آووکادو، کاکائو، شیر بادام و شیرین‌کننده‌ای مثل خرما را با هم ترکیب و موس شکلاتی درست کنید.
- روی میوه‌ها: کاکائو را روی میوه‌هایی مثل موز و توت‌فرنگی بپاشید و ببینید چقدر خوشمزه می‌شود.
- گرانولا بار: می‌توانید کاکائو را به گرانولا بار (Granola Bar) محبوب خود هم اضافه کنید تا طعم خاصی به آن بدهد و خواص آن برای سلامتی را هم چندبرابر کنید.
جمع‌بندی
هزاران سال است که مردم از کاکائو استفاده می‌کنند و به بخش بزرگی از آشپزی مدرن تبدیل شده است. این مادهٔ مغذی علاوه بر اینکه بسیار خوشمزه است، خواص زیادی هم دارد؛ برخی از خواص کاکائو برای سلامتی عبارت‌اند از کاهش التهاب، تقویت سلامت قلب و مغز، کاهش قند خون، کنترل وزن و بهبود سلامت دندان و سلامت پوست.
کاکائو مغذی است و می‌توانید آن را به روش‌های خلاقانه‌ای به رژیم غذایی خود اضافه کنید. اما اگر می‌خواهید خواص کاکائو را به حداکثر ممکن برسانید، توصیه می‌شود پودر کاکائوی قلیایی‌نشده یا شکلات تلخ حاوی بیش از ۷۰ درصد کاکائو استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید که شکلات مقادیر زیادی شکر و چربی هم دارد. پس اگر می‌خواهید شکلات بخورید، آن را به‌مقدار متعادل و در قالب رژیم غذایی سالم و متعادلی مصرف کنید.
برگرفته از : healthline
جدیترین دیدگاهها